«معماری سازمانی دیجیتال» در عمل

امیر مهجوریان
مهر ۲۱, ۱۴۰۳
بدون دیدگاه

اگرچه میان صاحب نظران تعریف واحدی برای تحول دیجیتال (Digital transformation) وجود ندارد، اما وجه مشترک اکثر تعاریف، تاکید بر بازنگری بنیادین در مدل کسب و کار و نحوه عملکرد یک سازمان با اهرم فناوری‌های دیجیتال است که این مفهوم، با تعریف معماری سازمانی (Enterprise Architecture) که به بازطراحی و همراستاسازی کسب‌وکار و فناوری اطلاعات در سازمان با نگاهی یکپارچه می‌پردازد، همپوشانی و شباهت زیادی دارد.

از چندسال پیش که تب “تحول دیجیتال” توجه سازمان‌ها، مشاوران و صنعت را به خود جلب کرد، سوال کلیدی این بود که آیا تحول دیجیتال نیازمند دانش و متدی به‌کلی متفاوت با بهروش‌های موجود است؟ و آیا اساسا می‌توان در سازمان مرزی تعیین کرد که کدام پروژه‌های مدرن‌سازی و اتوماسیون، را در حوزه تحول دیجیتال درنظر بگیریم و کدام یک را در خارج از این حوزه؟؛ مثلا آیا ایجاد/نوسازی اپ‌های موبایل در بانک یا راه‌اندازی درگاه یکپارچه خدمات دولتی یا مدرن‌سازی ERP در یک شرکت صنعتی را باید ذیل طرح تحول دیجیتال تعریف و مدیریت نمود یا با همان استانداردها و بهروش‌های مرسوم در آی‌تی و کسب‌وکار می‌توان کار را با موفقیت پیش‌ برد.

به نظر نگارنده، طی چهار دهه‌ای که عصر اطلاعات و پیچیدگی در دنیا آغاز شده، ما شاهد تکامل متدها و بهروش‌های نوسازی و مدرن‌سازی سازمان (کسب‌وکار) با اهرم فناوری اطلاعات بوده‌ایم. متدها و چارچوب‌هایی مانند “برنامه‌ریزی سیستم‌های کسب‌وکاری (BSP)” یا “مهندسی اطلاعات (IE)” در دهه 1970 و 1980 جای خود را به “طرح جامع فاوا (ICT-MP)” و “برنامه راهبردی فناوری اطلاعات (ITSP)” در دهه 1990 دادند؛ در دهه 2000 و 2010 تب “معماری سازمانی (EA)“، “معماری سرویس‌گرا(SOA)” و “یکپارچه‌سازی” داغ بود و در چند سال اخیر شتاب فناوری منجر به ظهور ترندهای “تحول دیجیتال” ، “مدرن‌سازی آی‌تی” و کاربردی شدن ده‌ها فناوری مبتنی بر “هوش مصنوعی” در صنعت و دولت شده است. بنابراین ترند “تحول دیجیتال” نه یک نظام کاملا مجزا و منفک بلکه تکامل یافته ترندها و متدهای عصر اطلاعات طی چند دهه اخیر است که در چارچوبی جدید و جذاب متناسب با شتاب فناوری و پیچیدگی جهان VUCA ارایه شده است.

مفهوم معماری سازمانی دیجیتال

“تحول” پروسه‌ای تکرارشونده از تطبیق یک نهاد یا موجودیت با نیازها و عادات جدید است. در ادبیات فناوری اطلاعات، تحول (مدرن‌سازی) آی‌تی پروسه‌ای است که از ابتدای نصب اولین نرم‌افزارها در سازمان متولد شده و با رشد فناوری‌ها و بهروش‌ها در چند دهه اخیر و خصوصا شتاب تغییرات و پیچیدگی در عصر دیجیتال به‌شکل ویژه و برجسته‌ای خود را نشان می‌دهد.

معماری سازمانی دیجیتال، یک نظام استراتژیک است که فناوری‌های دیجیتال را در تمامی حوزه‌های سازمان با نگاهی جامع و چندبعدی عملیاتی می‌نماید. این رویکرد با ارزیابی و مدرن‌سازی مدل کسب‌وکار، فرایندها، عملیات، نرم‌افزارها، سرویس‌های دیجیتال و سبد فناوری در سازمان، توانمندساز نواوری پیوسته، چابک و سرویس-محور خواهد بود.

تحول دیجیتال نیز همانند معماری سازمانی، پروژه نیست! زیرا پروژه مدت زمان محدودی دارد و شامل تعدادی فاز (اقدام) برای یک خروجی از قبل تعریف‌شده است. بر این اساس «سازمان دیجیتال»، تشکیلاتی است که توانسته با موفقیت استراتژی دیجیتال را به معماری قابل اجرا ترجمه و پیاده‌سازی نماید و به “توانمندی تطبیق مداوم فناوری‌های نوین در عملیات سازمان و چرخه حیات تولید محصولات و خدمات” به عنوان یک قابلیت سازمانی راهبردی رسیده باشد.