سرعت تغییرات در بازار و روندهای فناوری، نیازمند رویکرد سریع و مقرون‌به‌صرفه در توسعه محصولات فناوری اطلاعات است، از طرف دیگر استخدام و نگهداشت برنامه‌نویسان حرفه‌ای نیز بیش از گذشته سخت و هزینه‌بر است، همچنین هزینه‌های نگهداشت زیرساخت‌های فناوری و خصوصا به‌روزرسانی فناوری‌ها و سکوها مستلزم صرف هزینه و منابع فراوانی است که این منابع می‌بایست در جهت تولید و ارایه محصول جدید صرف می‌شدند، در چنین شرایطی پلتفرم توسعه کم‌کد (Low Code Development Platform) یا همان سیستم‌سازها وارد میدان رقابت با رویکردهای سنتی تولید نرم‌افزار شده‌اند. اصلاح بدون‌کد (No-Code) در سال 2004 مطرح شد در حالیکه واژه کم‌کد (Low-Code) ، حدود 10 سال بعد در سال 2014 برسر زبان‌ها افتاد.
تعریف گارتنر از پلتفرم نرم‌افزار کم‌کد: پلتفرم‌های نرم‌افزاری که برای توسعه سریع و اجرای نرم‌افزارهای مورد نیاز استفاده می‌شوند و در آن‌ها حداقل نیاز به برنامه‌نویسی وجود دارد. پلتفرم‌های مقیاس‌سازمانی آن دسته از محصولات از این بازار هستند که طیف وسیع تری از کاربران و توسعه دهندگان را هدف قرار می دهند و ویژگی های ضروری برای تولید و نگهداری نرم‌افزارهای ماموریتی و پیچیده در سازمان های متوسط و بزرگ را ارائه می دهند.
پژوهش نسبتا جامع KPMG از بیش از 750 شرکت نشان می‌دهد سازمان‌های بزرگ با بیش از 5000 کارمند، بیش از سازمان‌های متوسط و کوچک تمایل به استفاده از پلتفرم‌های LCDP برای افزایش سرعت تولید، کارامدی فناوری اطلاعات و مدرن‌سازی سیستم‌های موروثی دارند.
از جمله مهمترین قابلیت‌ها و کارکردهای پلتفرم‌های توسعه کم‌کد مقیاس‌سازمانی میتوان به قابلیت‌های طراحی نرم‌افزار با Drag & Drop، امکانات هوش مصنوعی و پردازش رباتیک، امکانات امنیتی از پیش‌آماده، تعامل‌پذیری بین سکوها، مولفه‌های آماده استفاده، تطابق با معماری سرویس گرا و پشتیبانی از مدیریت API، قابلیت تنظیم و اعمال مقیاس‌پذیری، تنظیمات نحوه استقرار نرم‌افزار، مانیتورینگ سیستمی و زیرساختی، مدیریت چرخه حیات نرم‌افزار، یکپارچگی داده‌ای، خدمات پشتیبانی مبتنی بر کامیونیتی و اکوسیستم اشاره نمود.
این پلتفرم‌ها علاوه بر امکانات فنی فوق باید موارد زیر را پوشش دهند:
- پشتیبانی از تمام مراحل چرخه عمر توسعه نرم افزار، از جمله استقرار در چندین محیط، مانیتورینگ سرویس و کنترل های حاکمیتی.
- پشتیبانی از همگام سازی تغییرات همزمان توسعه‌دهندگان بر روی یک محصول یا سیستم
- تولید API سفارشی برای ایجاد قابلیت یکپارچه‌سازی با سایر نرم‌افزارهای سازمان یا ارایه سرویس به بازار
- ارایه نمونه واسط‌های اتصال (Connector) آماده برای اتصال محصول به نرم‌افزارها و زیرساخت‌های مشهور و پرکاربرد مانند ERP, CRM
- مجموعه ابزارهای تعبیه‌شده (آماده) برای تست مصحول به همراه قابلیت ادغام با ابزارهای خارجی تست نرم‌افزار
پیش بینی گارتنر برای سال 2026 حاکی از بازار 44 میلیارد دلاری برای محصولات LCDP در جهان است که این حجم حاصل متوسط رشد سالانه 20 تا 25 درصد از 2020 به بعد است. همچنین گارتنر تاکید دارد که خدمات جانبی مانند، مشاوره، آموزش و … نیز رشد قابل توجهی داشته باشد.
کاربردهای پلتفرم توسعه کم کد (LCDP)
محبوب ترین کاربردهای پلتفرم‌های توسعه کم‌کد (LCDP) عبارتند از:
توسعه سریع و کم‌هزینه نرم‌افزارهای ماموریتی: توسعه نرم‌افزارهای ماموریتی و خصوصا سمت مشتری توسط تحلیل‌گران کسب‌وکار در کمترین زمان ممکن بدون نیاز به دانش تخصصی برنامه‌نویسی از جمله کاربردهای ویژه پلتفرم‌های توسعه کم‌کد است. براساس بررسی موسسه تحلیل فورستر، استفاده از پلتفرم LCDP می‌تواند تا 70 درصد هزینه تولید نرم‌افزار را کاهش دهد.
جایگزینی پکیج‌های غیرقابل سفارشی‌سازی با محصولات توسعه‌پذیر: توسعه نرم‌افزارهای پرکاربرد (منابع انسانی، تدارکات، فروش، مدیریت مشتریان، ..) ولی سفارشی‌شده براساس نیازمندی خاص سازمان و قابل تغییر به تعداد دفعات مورد نیاز با کمترین زمان ممکن یکی از اصلی‌ترین دلایل توجه مدیران به پلتفرم‌های توسعه کم کد است.
مدرن‌سازی سیستم‌های موروثی: مهاجرت از سیستم‌ها و فناوری‌های قدیمی (منقضی) به یک پلتفرم یکپارچه و به‌روز یکی از کاربردهای محبوب LCDP است.
اتوماسیون و مدیریت فرایندهای داخلی: اتوماسیون گردش‌کارهای داخلی، مانیتورینگ وضعیت وضایف محوله به کارمندان و فعالیت‌های کسب‌وکار از جمله کاربردهای دیگر این پلتفرم‌ها است که معمولا با عنوان سیستم مدیریت فرایند (BPMS) شناخته می شود.
مزایای پلتفرم‌های توسعه کم‌کد
مزایای استفاده از پلتفرم‌های LCDP:
- سرعت تغییرات کسب‌وکار: تغییر در فرایندها و عملیات کسب‌وکار نیازمند انتظار برای اینکه تیم فاوا تغییرات مورد نیاز را اعمال (تحلیل، طراحی، پیاده‌سازی) نماید، نبوده و تحلیل‌گران کسب‌وکار خود می‌توانند مستقیما تغییرات را در پلتفرم اعمال و نتیجه (نسخه جدید) را به صورت آنی مشاهده کنند.
- بهره‌وری بالاتر نیروی انسانی: بسیاری از خبرگان کسب‌وکار و سازمان می‌توانند از خبرگی و دانش خود مستقیما در تولید محصول و نرم‌افزارهای جدید استفاده کنند بدون اینکه نیاز باشد زبان‌های برنامه‌نویسی یاد بگیرند یا تخصص بالای فاوا داشته باشند.
- تمرکز بر تمایز و برتری استراتژیک : پلتفرم‌های آماده به سازمان این فرصت را می‌دهند که زمان و توان خود را متمرکز بر نقاط برتری و تمایز استراتژیک نماید، بجای اینکه عمده منابع صرف نگهداشت و ارتقاء زیرساخت‌های قدیمی فناوری اطلاعات شود.
- کاهش هزینه تامین و نگهداشت نیروی متخصص: نه تنها هزینه‌های مستقیم به واسطه پلتفرم‌های سریع و به‌صرفه کاهش می‌یابد بلکه هزینه تامین و نگهداشت نیروی انسانی متخصص برنامه‌نویس نیز به واسطه امکان استفاده از توسعه‌دهندگان شهروندی (Citizen Developer) و برنامه‌نویسان باحداقل تخصص برای تولید در پلتفرم کاهش خواهد یافت.
- سادگی و راحتی تولید و پشتیبانی نرم‌افزار برای توسعه دهندگان: این پلتفرم‌ها بسیاری از مسوولیت‌های برنامه‌نویسان و پشتیبانان زیرساخت را به عهده گرفته‌اند و از این جهت حتی برای برنامه‌نویسان نیز LCDP یک فرصت محسوب می‌شود. براساس آماری که از جامعه برنامه‌نویسان به دست آمده است بیش از 40 درصد برنامه‌نویسان تمایل دارند که حداقل نیمی از نرم‌افزارهای سازمان توسط پلتفرم‌های LCDP تولید شود.
- مولفه‌های نرم‌افزاری آماده (از پیش ساخته‌شده) و نمونه فرایندها/فرم‌های پیاده‌سازی شده در سکو، سرعت توسعه را چند برابر می‌کند
هوش مصنوعی در پلتفرم‌های توسعه کم کد
پلتفرم‌های LCDP که با ابزارهای هوش‌مصنوعی (AI) نیز توانمند شده‌اند، جدیدترین نسل این گروه از محصولات در بازار هستند که فرایند تولید نرم‌افزار را هر‌چه‌بیشتر سریع‌تر، کارامدتر و به‌کمک ابزارهای هوش‌مصنوعی پیشرفته‌تر و متمایزتر می‌سازند. به کمک این نسل از محصولات بازار، نه تنها افراد کمتر متخصص (از نظر برنامه‌نویسی کمتر متخصص اما با خبرگی بالا در کسب‌وکار) می‌توانند در تولید نرم‌افزارهای کاربردی و محصولات دیجیتال مشارکت کنند، بلکه برنامه‌نویسان حرفه‌ای نیز تمرکز بیشتری برای ارزش‌آفرینی برای کسب‌وکار بجای درگیر شدن در زیرساخت‌های نرم‌افزاری و انجام تسک‌های ساده خواهند داشت.