ایکون سایت امیر مهجوریان

چارچوب (Framework) به ساده‌ترین بیان ممکن، ساختاری منطقی برای طبقه‌بندی و سازمان‌دهی اطلاعات پیچیده به شکلی انتزاعی است. چارچوب معماری سازمانی شامل مجموعه‌ای از مفروضات، تجارب و مفاهیم است که نحوه نگاه به واقعیت سازمان از طریق مدل‌ها (دیدها) را فراهم می‌سازد و ساختار سازمان‌دهی برای توسعه، نگهداشت و به‌کارگیری معماری سازمانی را ارائه می‌نماید.

چارچوب های معماری سازمانی

تاکنون چارچوب‌های بسیاری ظهور کرده که برخی منسوخ شده و برخی دیگر هنوز کاربرد دارند، متأسفانه نمی‌توان تعداد دقیقی برای چارچوب‌های معماری سازمانی ذکر نمود، زیرا اتفاق‌نظری درباره ویژگی‌ها و عناصر ضروری چارچوب معماری سازمانی وجود ندارد و ممکن است آنچه ازنظر جمعی چارچوب تلقی می‌شود، ازنظر جمع دیگری یک «رویکرد»، «روش‌شناسی» یا «مدل مرجع» در نظر گرفته شود. به‌هرحال تعدادی از این چارچوب‌ها (روش‌شناسی یا هر عنوان دیگری که استفاده کنیم) مورد اجماع جامعه معماران سازمانی به‌عنوان «چارچوب» قرار گرفته است، مانند زکمن، توگف، فدرال و…، اگرچه هرکدام از آن‌ها ازنظر نوع و کاربرد تفاوت عمده با یکدیگر دارند.

چارچوب ها و مدل های مرجع معماری سازمانی

بر اساس گزارش اعلامی کارگروه متولی استاندارد ISO/IEC/IEEE 42010 حدود 80 نمونه از خانواده چارچوب‌های معماری شناسایی و فهرست شده‌اند؛ البته ادعا نشده این کارگروه همه چارچوب‌های موجود را شناسایی و اعتبارسنجی نموده، بلکه منظور نشان دادن تکثر و تنوع خانواده (جنگل) چارچوب‌ها بوده است. جهت آشنایی مخاطبان، در جدول زیر نمونه مصادیق خانواده چارچوب‌های معماری سازمانی بر اساس ترتیب حروف الفبا آورده شده است.

فهرست چارچوب های معماری سازمانی

سرنامعنوان کاملتوضیحات
AF-EAFAir Force Enterprise Architecture Frameworkچارچوب معماری نیروی هوایی
AFIoTIEEE P2413 – Architecture Framework for the Internet of Thingsچارچوب معماری برای اینترنت اشیاء
AF4MgtSysArchitecture Framework for Management Systemsچارچوب معماری برای سیستم‌های مدیریت
AGAAustralian Government Architecture Reference Modelsچارچوب و مدل‌های مرجع معماری دولت استرالیا
AGATEAtelier de Gestion de l’ArchiTecturE des Systemes d’Information et de Communication (AGATE)معماری سیستم‌های اطلاعاتی تسلیحاتی فرانسه
AMAvancier Methodsروشی ابداعی برای معماری سازمانی و معماری راهکار
ARCHIArchiMateزبان مدل‌سازی و توصیف معماری سازمانی
ARIESArchitecting Innovative Enterprise Strategiesچارچوب معماری با دَه عنصر اصلی و روش هفت مرحله‌ای توسعه معماری
AUSDAFAustralian Defence Architecture Frameworkچارچوب معماری دفاعی استرالیا
AAFAutomotive Architecture Frameworkچارچوب معماری برای صنعت خودرو
BCABusiness Capability Architectureرویکرد معماری قابلیت‌های کسب‌وکار
BDAFBig Data Architecture Frameworkچارچوب معماری کلان داده
BEAMBusiness Enterprise Architecture Modelingچارچوب و فرایند توسعه معماری با محوریت کسب‌وکار
BPEAMiteratec Best-Practice Enterprise Architecture Managementچارچوب و روش مدیریت معماری سازمانی
CAFCRCustomer Objectives, Application, Functional, Conceptual, and Realisation modelروش توسعه معماری سیستم‌های تعبیه‌شده
CAFEACommon Approach to Federal Enterprise Architectureرویکرد و رهنمودهای توسعه معماری فدرال آمریکا
CBDI-SAECBDI Service Architecture & Engineering (CBDI-SAE™) for SOAمدل مرجع برای معماری سرویس‌گرا
CEACEA Framework: A Service Oriented Enterprise Architecture Framework (SOEAF)چارچوب آکادمیک برای معماری سازمانی سرویس­گرا
CEAFCommision Enterprise IT Architcture Framework (CEAF)چارچوب معماری فناوری اطلاعات
CIAFCapgemini Integrated Architecture Frameworkچارچوب معماری سازمانی
DoDAFUS Department of Defense Architecture Frameworkچارچوب معماری وزارت دفاع آمریکا
DNDAFDepartment of National Defence/Canadian Armed Forces Architecture Frameworkچارچوب معماری نیروهای مسلح کانادا
DRA1DRAgon1روش مدل‌سازی و توصیف گرافیکی معماری
DYADynamic Architectureروش‌شناسی توسعه پویای معماری
EABEnterprise Architecture Blueprintingروش مدل‌سازی و توسعه معماری فاوا
E2AFExtended Enterprise Architecture Frameworkچارچوب معماری سازمانی تعمیم‌یافته مبتنی بر زکمن
EAM-PCEAM Pattern Catalogرویکرد مدیریت معماری مبتنی بر الگوها
EEAFUS Enterprise Architecture Assessment Frameworkچارچوب ارزیابی معماری سازمانی فدرال آمریکا
EPCAFThe EPCglobal Architecture Frameworkچارچوب و استانداردهای معماری محصولات الکترونیکی
ESAAFEuropean Space Agency Architecture Frameworkچارچوب معماری آژانس فضایی اروپا
ESSAFEssential Architecture Frameworkچارچوب معماری سازمانی
eTOMBusiness Process Framework (eTOM)چارچوب و مدل مرجع فرایندی صنعت خدمات مخابراتی
EXAFExtreme Architecture Frameworkچارچوب معماری فناوری اطلاعات
FEAFUS Federal Enterprise Architecture Frameworkچارچوب معماری سازمانی فدرال آمریکا
FESSFramework of Enterprise Systems and Structuresچارچوب برای معماری ساختارها و سیستم‌ها
FFLV+GODSFunctions-Flows-Layers-Views + Governance-Operations-Development-Supportرویکرد معماری سازمانی با روش تک-برگی
FMLS-ADFFMLS Architecture Description Frameworkچارچوب معماری سیستمی برای صنایع نظامی
FSAMFederal Segment Architecture Methodology (FSAM)روش توسعه معماری چارچوب فدرال مبتنی بر قطعه‌بندی
GAGarland and Anthonyروش معماری نرم‌افزاری مبتنی بر یک مقاله آکادمیک
GEAFGartner’s Enterprise Architecture Frameworkچارچوب معماری سازمانی موسسه تحقیقاتی-مشاوره‌ای گارتنر
GEA-NZGovernment Enterprise Architecture for New Zealandبرنامه معماری سازمانی دولت نیوزلند
GERAISO 15704 Generic Enterprise Reference Architectureاستاندارد مرتبط با نیازمندی‌های معماری‌های مرجع سازمانی
HEAFHealth Enterprise Architecture Frameworkچارچوب معماری سازمانی بهداشت
IADSIBM Architecture Description Standardاستانداردی برای توصیفات معماری
IAFIndex Architecture Frameworkچارچوب و روش معماری
ICODEiCode Security Architecture Frameworkچارچوب و رویکرد توسعه معماری امنیت
IEAFIran Enterprise Architecture Frameworkچارچوب و برنامه معماری سازمانی ایران
IFWIBM Information FrameWork (IFW)چارچوب و مدل مرجع معماری برای صنایع مالی و بانکی
IIRAIndustrial Internet Reference Architectureمعماری مرجع برای سیستم‌های مبتنی بر اینترنت اشیاء
4+1Kruchten’s 4+1 view modelمدل توسعه معماری نرم‌افزار
LEADLeading Enterprise Architecture Development (LEAD)ing Practiceمجموعه روش و راهکار برای انجام معمار سازمانی
MACCISMinimal Architecture for Command and Control Information Systemچارچوب توصیف معماری سیستم‌های نیروهای مسلح نروژ
MEGAFMEGAFچارچوب و رویکرد آکادمیک معماری
MODAF(UK) Ministry of Defence Architecture Frameworkچارچوب معماری وزارت دفاع بریتانیا
NAFNATO Architecture Frameworkچارچوب معماری ناتو (پیمان آتلانتیک شمالی)
NEA SaudiNational Enterprise Architectureبرنامه و چارچوب ملی معماری سازمانی عربستان سعودی
NIST-EAMNIST Enterprise Architecture Modelمدل پنج‌لایه­ای معماری سازمانی ارائه‌شده توسط موسسه ملی استاندارد و فناوری آمریکا
OIO EAOfficial Information Online Enterprise Architectureچارچوب و روش توسعه معماری مرتبط با دولت دانمارک
OSSAFOpen Safety & Security Architecture Frameworkچارچوب معماری ایمنی و امنیت
PEAFPragmatic Enterprise Architecture Frameworkچارچوب معماری سازمانی عمل‌گرا
PPOOAProcesses Pipelines in Object Oriented Architecturesچارچوب معماری مؤلفه‌محور برای سیستم‌های بلادرنگ
PRISMPartnership for Research in Information Systems Managementچارچوب توصیف معماری سیستم
QGEAQueensland Government Enterprise Architectureمعماری سازمانی دولت (ایالت) کوئینزلند
RAMI 4.0Reference Architectural Model for Industrie 4.0مدل معماری مرجع برای انقلاب صنعتی چهارم
RASDSReference Architecture for Space Data Systemsرویکرد مبتنی بر معماری برای سیستم‌های فضایی
RM-ODPReference Model for Open Distributed Processingمدل مرجع برای پردازش‌های توزیع‌شده باز
RWSSARozanski and Woodsرویکردی برای توسعه معماری سیستم‌های اطلاعاتی
S4VSiemens 4 Viewsروش معماری نرم‌افزار ارائه‌شده توسط زیمنس
SABSASherwood Applied Business Security Architectureروش توسعه معماری امنیت اطلاعات
SASSYSelf-Architecting Software SYstemsچارچوب و ابزار آکادمیک تولید خودکار معماری نرم‌افزار
SGCAFSmart Grid Conceptual Architecture Frameworkچارچوب معماری برای شبکه‌های هوشمند انرژی
SQUIDSpecification Quality In DevOpsرویکرد توصیف و مستندسازی معماری نرم‌افزار
TEAF(US) Treasury Enterprise Architecture Frameworkچارچوب معماری سازمانی وزارت خزانه‌داری آمریکا
TOGAFThe Open Group Architecture Frameworkچارچوب معماری سازمانی گروه ‌باز
TRAKThe Rail Architecture Frameworkچارچوب معماری سازمانی ریلی
UADFUniversal Architecture Description Frameworkچارچوب توصیف معماری سیستم
UAFUnified Architecture Frameworkچارچوب معماری برای توصیف سیستم‌های نرم‌افزاری و غیرنرم‌افزاری
xAFExtensible Architecture Frameworkچارچوب معماری قابل‌تعمیم
ZFZachman Frameworkچارچوب معروف زکمن

طبقه‌بندی چارچوب‌های معماری سازمانی

براساس معیار “حوزه کاربرد” که نشان‌دهنده دامنه صنایع یا حوزه‌های کسب‌وکاری (دولتی، خصوصی، نظامی و…) است که چارچوب می‌تواند برای آن‌ها به کار گرفته شود، 4 گروه از خانواده چارچوب های معماری را میتوان به قرار زیر مشخص نمود:

الف) چارچوب‌های معماری سازمانی همه‌منظوره[2]:

این چارچوب‌ها برای دولت یا صنعت خاصی تولید نشده‌اند و به‌صورت عمومی برای سازمان‌ها و شرایط مختلف قابل‌استفاده هستند، البته به دلیل عمومی بودن، سفارشی‌سازی در هر صنعت یا کاربرد خاص ضروری است. نمونه چارچوب‌های معماری سازمانی همه­منظوره (عام) به‌قرار زیر است:

ب) چارچوب‌های معماری سازمانی ملی (دولتی)[3]:

این چارچوب‌ها توسط دولت‌ها و نهادهای حاکمیتی برای هدایت، حمایت و نظارت بر پیشرفت معماری سازمانی دستگاه‌های اجرایی تدوین شده‌اند و پس از طی مراحل قانونی به‌صورت رسمی ابلاغ شده‌اند. اگرچه محتوای این چارچوب‌ها برای کشور (دولت) خاصی تهیه شده است، اما روش‌شناسی، تکنیک­ها و مدل‌های مرجع تولیدشده دربردارنده مخزن غنی از دانش و تجربه‌های معماری سازمانی است که می‌تواند با سفارشی‌سازی مورداستفاده سایر صنایع و کشورها نیز قرار گیرد. نمونه چارچوب‌های معماری سازمانی ملی (دولتی) به‌قرار زیر است:

  • Korea Government Enterprise Architecture (KGEA)
  • Australian Government Architecture (AGA)
  • Singapore Government Enterprise Architecture (SGEA)
  • Netherlands Government Reference Architecture (NORA)
  • Federal Enterprise Architecture Framework (FEAF)
  • United Kingdom Reference Architecture (UKRA)
  • Government Enterprise Architecture for New Zealand (GEA -NZ)
  • Finland National Enterprise Architecture
  • Bahrain National Enterprise Architecture Framework
  • Saudi Arabia National Enterprise Architecture
  • Oman e-Government Architecture Framework (OeGAF)
  • Jordan e-Government Architecture Framework (e-GAF)
  • Egyptian Government Enterprise Architecture Framework (EGEAF)

ج) چارچوب‌های معماری سازمانی نظامی[4]:

این چارچوب‌ها توسط نهادهای نظامی تولید شده‌اند و به دلیل تفاوت‌های بنیادین عملیات نظامی با حوزه کسب­وکاری تنها در حوزه تخصصی نظامی کاربرد دارند، اگرچه برخی مفاهیم و تکنیک‌های آن قابل سفارشی‌سازی برای سایر صنایع نیز هست. نمونه چارچوب‌های معماری سازمانی نظامی به‌قرار زیر است:

  • NATO Architecture Framework (NAF)
  • Department of Defense Architecture Framework (DoDAF)
  • Technical Architecture Framework for Information Management (TAFIM)
  • British Ministry of Defence Architecture Framework (MODAF)
  • France DGA Architecture Framework (AGATE)
  • The Australian Defence Architecture Framework (AUSDAF)
  • Department of National Defence Canadian Architecture Framework (DNDAF)

د) چارچوب‌های معماری سازمانی مختص صنایع[5]:

این چارچوب‌ها (و مدل‌های مرجع) توسط صنایع و بخش خصوصی برای حوزه مشخصی از کسب‌وکار (بانک، بیمه، مخابرات و…) تهیه شده‌اند. ازآنجاکه هدف تولیدکنندگان ارائه مفاهیم بنیادی و روش‌شناسی جدیدی برای معماری سازمانی نبوده است، معمولا از قالب سایر چارچوب‌های عمومی استفاده نموده‌اند ولی محتوای تخصصی صنعت موردنظر را در قالب الگوها و مدل‌های مرجع در آن قرار داده‌اند. نمونه این چارچوب‌های و مدل‌های مرجع معماری سازمانی مختص صنایع به‌قرار زیر است:

  • TeleManagement Forum (TM Forum) Framework
  • Banking Industry Architecture Network (BIAN)
  • IBM Information FrameWork (IFW) for Banking Industry
  • Automotive Architecture Framework (AAF)
  • Supply Chain Operations Reference model (SCOR)
  • Insurance Application Architecture (IAA)


[1] Jaap Schekkerman

[2] General-purpose Enterprise Architecture Frameworks

[3] National (Government) Enterprise Architecture Frameworks

[4] Military Enterprise Architecture Frameworks                                                         

[5] Industry-specific Enterprise Architecture Frameworks

اشتراک‌گذاری محتوا: