در ادبیات معماری سازمانی چهار دامنه (لایه) معماری[1] اصلی و خوش‌تعریف وجود دارد – کسب‌وکار، داده، نرم‌افزار کاربردی و فناوری – که از زمان معرفی در کتاب برنامه‌ریزی معماری سازمانی تا نسخه آخر چارچوب توگف همچنان مورد اجماع و قبول جامعه معماران سازمان است، از طرف دیگر دو دامنه راهبرد و امنیت نیز در سال‌های اخیر موردتوجه جدی قرارگرفته است.
اهمیت امنیت و فضای سایبر برای سازمان‌ها موجب شده که جایگاه مباحث امنیت از زیرمجموعه دامنه فناوری به‌تدریج خارج شده و یک دامنه مستقل ولی متعامل با سایر دامنه‌ها به خود اختصاص دهد. از طرف دیگر برجسته شدن مباحث مدیریتی و کسب‌وکاری در معماری طی سال‌های اخیر، سبب شده که اهداف و راهبردها بیش‌ازپیش به حوزه معماری سازمانی مرتبط شود و حتی در بعضی چارچوب‌ها (نسخه 2 چارچوب فدرال) یک دامنه مستقل در بالادست سایر دامنه‌های معماری به خود اختصاص دهد. البته باید توجه داشت که روش‌ها و تکنیک‌های معماری در دو دامنه جدید (راهبرد و امنیت) به خوش‌تعریفی و بلوغ چهار دامنه اصلی نیست و ازاین‌جهت نگارنده اصطلاح 4 به‌علاوه 2 را برای تبیین دامنه‌های معماری انتخاب نموده است که در شکل زیر نشان داده شده است. خطوط نقطه‌چین در اضلاع دو دامنه امنیت و راهبرد به جهت تأکید بر تمایز بلوغ و تجارب این دو دامنه نسبت به چهار دامنه باسابقه‌تر استفاده شده است.
در ادامه توضیحات مختصری درباره هرکدام از دامنه‌های معماری ارائه شده است:
برنامه راهبردی درباره چشم‌انداز[2]، مأموریت[3] و اهداف سازمان (سیستم) است و همچنین راهبردها و برنامه‌هایی که برای تحقق اهداف و مأموریت مورد نیاز است. شاخص‌های مهم راهبردی نیز در این دامنه تعیین می‌شود.
معماری کسب‌وکار نشان‌دهنده نحوه سازمان‌دهی و رفتار کسب‌وکار سازمان است به‌گونه‌ای که بتواند اهداف و راهبردهای بالادستی را محقق نماید. محصولات و خدمات سازمان و نحوه (فرایند) تولید و پشتیبانی آن‌ها در این دامنه تعیین می‌شود، همچنین نقش‌ها، ساختار و قابلیت‌های پایدار کسب‌وکار تعریف و طراحی می‌گردند.
معماری اطلاعات و داده به موجودیت‌های اطلاعاتی کسب‌وکار و نحوه مدیریت چرخه حیات[4] این موجودیت‌ها (ایجاد، ذخیره، به اشتراک‌گذاری، بایگانی و…) می‌پردازد. هر سه سطح داده، اطلاعات و دانش در این دامنه قرار دارد و نحوه دسترسی و مالکیت نیز باید مدنظر قرار گیرد. فناوری و راهکارهایی مانند انباره داده[5]، دریاچه داده[6]، کلان داده، داده باز[7] و نظایر این‌ها به این لایه مربوط می‌شود.
معماری نرم‌افزارهای کاربردی نشان‌دهنده چگونگی خودکارسازی فرایندها و خدمات کسب‌وکار، همچنین ثبت و نگهداشت داده‌های مرتبط است. در این دامنه درباره انواع سرویس‌ها-نرم‌افزارهای عمومی، تخصصی و مشترک تصمیم‌گیری می‌شود. همچنین زیرساخت‌های یکپارچه‌سازی و میان‌افزارهای مرتبط با لایه نرم‌افزار طراحی می‌شود و نهایتاً استانداردهای توسعه و نگهداشت نرم‌افزارها و سرویس‌های الکترونیکی تدوین می‌شود.
معماری زیرساخت فناوری به همه زیرساخت‌های سخت‌افزاری و غیر سخت‌افزاری که برای عملکرد لایه‌های بالاتر نیاز است، می‌پردازد. انواع تجهیزات سخت‌افزاری، زیرساخت‌های ارتباطی درون‌سازمانی و برون‌سازمانی (شبکه)، منابع پردازشی و ذخیره‌سازی، مدیریت سرویس‌های زیرساختی و سکوهای نرم‌افزاری در این دامنه انجام می‌شود. تحولات سریع فناوری منجر شده نسل جدیدی از فناوری‌ها و راهکارها ازجمله رایانش ابری[8]، زنجیره بلوکی[9]، رایانش کوانتومی[10]، رایانش لبه[11]، واقعیت مجازی[12]، واقعیت افزوده[13] و نظایر این‌ها به محدوده موضوعات این دامنه افزوده شود.
معماری امنیت به موضوع امنیت در کل سازمان و دامنه‌های آن می‌پردازد و با تحلیل خطرات و آسیب‌پذیری‌های دارایی‌های سازمان، اقدامات و سازوکار[14] لازم برای مقابله را تبیین می‌نماید. موضوع امنیت بیش از هر دامنه دیگر، روابط متقابل با سایر دامنه‌ها دارد و می‌توان گفت امنیت باید از بالاترین لایه‌های برنامه‌ریزی کسب‌وکار تا فنی‌ترین عناصر مربوط به شبکه و زیرساخت را پوشش دهد. مباحث مرتبط با امنیت سایبری[15] جزء موضوعات داغ در حوزه فناوری اطلاعات محسوب می‌شود.
[1] Architecture Domain
[2] Vision
[3] Mission
[4] Life Cycle
[5] Data Warehouse
[6] Data lake
[7] Open Data
[8] Cloud Computing
[9] Blockchain
[10] Quantum Computing
[11] Edge Computing
[12] Virtual Reality
[13] Augmented Reality
[14] Mechanism
[15] Cybersecurity